روایت تاریخی

ساختن تابوت برای حضرت زهرا سلام الله علیها :

ابن عبدالرحمن حذاء مى گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: أَوَّلُ‏ نَعْشٍ‏ أُحْدِثَ‏ فِي الْإِسْلَامِ نَعْشُ فَاطِمَةَ ع - اولين تابوتى كه در اسلام شناخته شد، تابوت فاطمه سلام الله علیها بود. إِنَّهَا اشْتَكَتْ شَكْوَتَهَا الَّتِي قُبِضَتْ فِيهَا وى در بيماريى كه در آن وفات نمود، به اسماء فرمود: وَ قَالَتْ لِأَسْمَاءَ إِنِّي نَحَلْتُ وَ ذَهَبَ لَحْمِي أَ لَا تَجْعَلِي لِي شَيْئاً يَسْتُرُنِي من لاغر شده ام و گوشت در بدنم نمانده، آيا براى من چيزى فراهم كنى كه مرا بپوشاند؟

قَالَتْ أَسْمَاءُ إِنِّي كُنْتُ بِأَرْضِ الْحَبَشَةِ رَأَيْتُهُمْ يَصْنَعُونَ شَيْئاً أَ فَلَا أَصْنَعُ لَكِ فَإِنْ أَعْجَبَكِ صَنَعْتُ لَكِ اسما عرض كرد: زمانى كه در حبشه بودم ديدم، چیزی می سازند و جنازه را بر  روی آن قرار می دهند که بدن دیده نمی شود آيا مى خواهيد شبيه آن را برايتان بسازم؟ تا اينكه چيزى مانند تابوت را درست مى كند. قَالَتْ نَعَمْ و حضرت سلام الله علیها مى فرمايد:  بساز

یکی از ابهامات و شبهات مهم جامعۀ امروز بحث مهم زمان دقیق حمله و جسارت به خانۀ حضرت زهرا و ترتیب زمانی وقوع حوادثی است که منجر به شهادت آن حضرت گردید. متأسفانه امروزه تصور رایج در بین مردم آن است که جنایات شرم آوری همچون هجوم به خانه آن حضرت و آتش زدن درِ خانه ایشان و مصدومیت شان که منجر به شهادت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها گردید تنها چند روز پس از رحلت پیامبر صَلَّیَ‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَم ( دهه اول ربیع الاول ) رخ داده که به نظر می‌رسد نادرست باشد زیرا این برداشت غلط دارای اشکالات و ابهامات متعدد تاریخی و منطقی است که در این مقاله به آن می‌پردازیم.

یکی از دلایلی که وقوع حوادث منجر به شهادت صدیقه طاهره در دهه اول ربیع الاول را با چالش مواجه می‌کند این است که:  با وجود آن همه مهاجر و انصار حاضر در مدینه، چرا هیچ کدام اقدامی عملی برای جلو گیری از حمله و جسارت به خانه حضرت زهرا انجام ندادند؟ چرا همگان تنها نظاره گر حمله به خانه صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها بودند؟ آیا سکوت تمامی آنان به هنگام غصب حق جانشینی امیرالمومنین و غصب فدک، معقول است؟

در روز عقد و ازدواج حضرت علی و حضرت زهرا چند گزارش وجود دارد. الف) شیخ مفید، شیخ طوسی و شیخ کفعمی ازدواج را در اول ذیحجه اعلام کرده‌اند. شیخ مفید، مسار الشیعه ص ۳۶، شیخ کفعمی، بلدالامین ص ۲۴۴ ‏‏، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۴،  ‏ شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۶۷۱، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۳ ص ۳۵۷، ابوریحان بیرونی؛ آثارالباقیه ص ۵۳۵، محدث اربلی کَشف الغُمّه ج۳ ص۲۱۰،  ب ) البته شیخ طوسی، شیخ کفعمی و ابن شهر آشوب می‌نویسند عقد در اول ذیحجه ولی ازدواج در ششم ذیحجه بوده است. یخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۴، شیخ طوسی، مصباح المتهجد ج ۲ ص۶۷۱، ابن شهرآشوب، مناقب آل ابیطالب ج۳ ص ۳۵۷، علامه مجلسی، بحارالأنوار ج ۴۳، ص ۹۲، شیخ عباس قمی فیض العلام  ص۱۵۲. ج ) شیخ مفید، شیخ طوسی و سید بن طاوس در روایتی دیگر ازدواج حضرت زهرا را در نیمه ماه رجب ذکر کرده اند. شیخ مفید، مسار الشیعه ص ۵۸، شیخ طوسی، سیدبن طاوس، اقبال الاعمال ج ۲ ص ۶۶۴، مصباح المتهجد ج ۲ ص۸۰۵، شیخ کفعمی، المصباح ص ۵۱۲،  د ) اقوال دیگر : عقد در ماه صفر ازدواج در ذی‌حجّه، عقد در رمضان  ازدواج در ذی‌حجّه ، عقد و ازدواج  هردو در ربیع الاوّل) شیخ عباس قمی فیض العلام  ص ۱۵۲ و۲۱۳، مرحوم خراسانی منتخب التواریخ ص ۳۴

شيخ صدوق در كتاب ثواب الاعمال از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم روايت كرده است: زمانى كه روز قيامت فرا مى‏ رسد قبّه ‏اى از نور براى فاطمه سلام الله علیها بر پا خواهد شد. امام حسين علیه‌السلام در حالى مى ‏آيد كه سر بريده خود را در دست گرفته باشد. وقتى چشم فاطمه زهرا سلام الله علیها به حسين علیه‌السلام بيفتد گريه و ضجّه ‏اى مى ‏كند كه هيچ ملك و پيغمبر و مؤمنى در محشر نيست مگر اينكه گريان خواهد شد. در همين هنگام است كه خداى توانا مرد نيك صورتى را به نظر آن بانو جلوه مى‏ دهد كه با قاتلان حضرت حسين علیه‌السلام مخاصمه نمايد.

آنگاه خداوند سبحان قاتلين امام حسين علیه‌السلام را با آن افرادى كه مددكار آنان بودند و آن اشخاصى كه در ريختن خون آن حضرت شركت

ابو عبيده گويد: برخى از دوستان ما از امام صادق علیه‌السلام در باره جفر سؤال كردند، امام فرمود: جفر عبارت از پوست گاوى است كه علوم فراوانى بر آن نوشته شده است. كسى پرسيد: جامعه چيست؟ امام فرمود: جامعه صحيفه ‏اى است كه طول آن هفتاد ذرع است و در آن هر چه كه مورد نياز مردم باشد نوشته شده است، حتى ديه خراشى كوچك. و پرسيدند: مصحف فاطمه سلام الله علیها چيست؟ امام پس از مدتى مكث فرمود: شما در باره هر چيزى كه مورد نيازتان هست يا نيست سؤال مى‏ كنيد. و سپس فرمود: فاطمه سلام الله علیها پس از رحلت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، هفتاد و پنج روز در حزن و اندوه شديد زندگى كرد، و در اين مدت جبرئيل نزد او مى‏ آمد به او تسليت مى‏ گفت و دلدارى داده از محل نيكويى كه پدرش در آن قرار دارد خبر مى ‏داد و از آنچه كه پس از پيامبر اتفاق خواهد افتاد، و على علیه‌السلام همه آن اخبار را مى‏ نوشت و بدين گونه مصحفى فراهم آمد و آن مصحف فاطمه سلام الله علیها است.

روایت اول: ابن شهر آشوب می گويد: حضرت فاطمه سلام الله علیها يكى از لباس هايش ( چادرش) را نزد زن يك يهودى به نام زيد به عنوان وثيقه و ضمانت قرار داد و مقدارى جو قرض گرفت. هنگامى كه زيد يهودى داخل خانه‏ اش شد، نورى را مشاهده كرد و از همسرش پرسيد: اين نور از چيست؟ زن گفت: از اين لباسى است كه فاطمه سلام الله علیها نزد من گرو گذاشته است. پس آن يهودى و همسرش فوراً مسلمان شدند و با اسلام آوردن آنان هشتاد نفر از يهوديانى كه همسايه وى بودند مسلمان شدند. وَ رَهَنَتْ ع كِسْوَةً لَهَا عِنْدَ امْرَأَةِ زَيْدٍ الْيَهُودِيِّ فِي الْمَدِينَةِ وَ اسْتَقْرَضَتِ الشَّعِيرَ فَلَمَّا دَخَلَ زَيْدٌ دَارَهُ قَالَ مَا هَذِهِ الْأَنْوَارُ فِي دَارِنَا قَالَتْ لِكِسْوَةِ فَاطِمَةَ فَأَسْلَمَ فِي الْحَالِ وَ أَسْلَمَتِ امْرَأَتُهُ وَ جِيرَانُهُ حَتَّى أَسْلَمَ ثَمَانُونَ نَفْساً « بحارالانوار ج ۴۳ص ۴۷؛ المناقب آل ابیطالب ج ۳ ص ۳۳۹»

چرخیدن آسیای منزل حضرت توسط ملائکه:

امام محمّد باقرعليه السّلام می فرمايد: پيامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم سلمان را نزد فاطمه سلام الله علیها فرستاد. سلمان مى ‏گويد: من بر درب خانه ايستاده و سلام كردم، و شنيدم كه فاطمه سلام الله علیها در داخل خانه مشغول تلاوت قرآن است و آسيا مى ‏چرخيد در حالى كه كسى در آنجا نبود ... و سلمان رحمة اللَّه در آخر روايت مى‏ گويد: وقتى اين مطالب را به عرض رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم رسانيدم وى تبسّمى كرده فرمود: اى سلمان! همانا خداوند متعال قلب و جوارح دخترم فاطمه سلام الله علیها را از ايمان مملوّ نموده است، لذا وى بدون دغدغه مشغول عبادت پروردگار مى ‏باشد، پس خداوند ملكى به نام زوقابيل- و در روايت ديگرى به جاى وى جبرئيل آمده است- مأمور نموده تا آسيا را بگرداند. و خداوند كارهاى دنيا و آخرت فاطمه سلام الله علیها را عهده‏ دار شده و او را كفايت مى ‏نمايد.

بعد از آنکه حضرت زهرا سلام الله علیها با ابوبکر بر سر بازپس گیری فدک احتجاج نمود و با وجود ادلۀ قرآنی و شهادت اُمّ ایمن و حضرت علی علیه‌السلام مبنی بر بخشش فدک توسط پیامبر  به حضرت زهرا سلام الله علیها ؛ عمر مانع از باز گرداندن فدک به حضرت شد؛ شیخ مفید به نقل از امام صادق علیه‌السلام می نویسد؛ ثُمَّ خَرَجَتْ وَ حَمَلَهَا عَلِيٌّ عَلَى أَتَانٍ عَلَيْهِ كِسَاءٌ لَهُ خَمْلٌ فَدَارَ بِهَا أَرْبَعِينَ صَبَاحاً فِي بُيُوتِ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ علیه‌السلام مَعَهَا سپس فاطمه سلام الله علیها از نزد ابوبکر بیرون رفت آنگاه فاطمه در حالیکه حسن علیه‌السلام و حسین علیه‌السلام همراه او بودند  چهل بامداد هر روز به در خانه‌های انصار و مهاجرین می‌رفتند و آن حضرت به مردم می فرمود: وَ هِيَ تَقُولُ يَا مَعْشَرَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ انْصُرُوا اللَّهَ فَإِنِّي ابْنَةُ نَبِيِّكُمْ وَ قَدْ بَايَعْتُمْ رَسُولَ اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم يَوْمَ بَايَعْتُمُوهُ أَنْ تَمْنَعُوهُ وَ ذُرِّيَّتَهُ مِمَّا تَمْنَعُونَ مِنْهُ أَنْفُسَكُمْ وَ ذَرَارِيَّكُمْ فَفُوا لِرَسُولِ اللَّهِ ص بِبَيْعَتِكُمْ 

در روایات آمده است هنگامى که به حضرت صدیقه کبری علیهاالسلام خبر رسید که ابوبکر اصرار بر غصب فدک دارد، لَاثَتْ خِمَارَهَا وَ أَقْبَلَتْ فِي لَمِيمَةٍ مِنْ حَفَدَتِهَا وَ نِسَاءِ قَوْمِهَا تَجُرُّ أَدْرَاعَهَا تَطَأُ فِي ذُيُولِهَا مَا تَخْرِمُ مِنْ مِشْيَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّیَ‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِه‌وسَلّم لباس به تن کرده و چادر بر سر نهاد، و با گروهى از زنان فامیل و خدمتکاران خود بسوى مسجد روانه شد، در حالیکه راه رفتن او همانند راه رفتن پیامبر خدا بود، صَلَّیَ‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِه‌وسَلّم بود. حَتَّى دَخَلَتْ عَلَى أَبِي بَكْرٍ وَ قَدْ حَشَدَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارَ تا آمد نزد أبو بكر و آنجا مهاجر و أنصار بسيار حاضر بودند، فَضَرَبَ بَيْنَهُمْ بِرَيْطَةٍ بَيْضَاءَ وَ قِيلَ قِبْطِيَّةٍ فَأَنَّتْ أَنَّةً أَجْهَشَ لَهَا الْقَوْمُ بِالْبُكَاءِ چون او را ديدند با جامه بيضا و آه و ناله او شنيدند به يكباره به گريه درآمدند،

حضرت زهرا علیهاالسلام سکوت کردند تا همهمه مردم خاموش و گریه آنان ساکت شد و جوش و خروش ایشان آرام یافت، آن گاه کلامش را با حمد و ثناى الهى آغاز فرمود: أَلْحَمْدُ للهِ عَلَی مَا أنْعَمَ وَلَهُ الشّسکْرُ عَلی مَا ألؤهَمَ، وَالّشنَاءُ بِمَا قَدَّمَ، مِنْ عُمُومِ نِعَم ابْتَدَأهَا، وَسُبُوغِ آلآءٍ أسْداها، وَ تَمَامِ مِنَنٍ وَالَاهَا! جَمَّ عَنِ الاءحْصَاءَ عَدَدُهَا خدا را بر نعمت‌هایش سپاس می‌گویم و بر توفیقاتش شکر می‌کنم و بر مواهبی که ارزانی داشته، ثنا می‌خوانم؛ بر نعمت‌های گسترده‌ای که از آغاز به ما داده و بر مواهب بی حسابی که به ما احسان فرموده و بر عطایای پی در پی که همواره ما را مشمول آن ساخته؛ نعمت‌هایی که از شماره و احصا بیرون است

شيخ صدوق در كتاب معانى الاخبار از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآلیه‌وسلم روايت كرده: نور فاطمه سلام الله علیها قبل از اينكه زمين و آسمان خلق شوند آفريده شد. بعضى از مردم گفتند: اى رسول خدا! پس او از جنس بشر نيست؟ پيامبر فرمود: فاطمه سلام الله علیها  حوريّه‏ اى در لباس انسان است. گفتند: اى رسول خدا! چگونه امكان دارد كه كسى حوريّه و در عين حال انسان باشد؟  فرمود: خداوند متعال قبل از اينكه حضرت آدم را بيافريند؛ فاطمه را در آن هنگامى كه ارواح مخلوقات را خلق مى‏ كرد، از نور خود آفريد، پس هنگامى كه آدم را آفريد، فاطمه سلام الله علیها را به او نشان داد.

گفته شد: اى رسول خدا! فاطمه سلام الله علیها  در آن زمان كجا بود؟ فرمود: نور او در حفره‏ اى زير ساق عرش قرار داشت.